Gesteentedozen 6de klas 

Verzorgd door Louise Kelder

6 à 7 goed stapelbare gebruiksdozen (leerlingenmateriaal)

I. Kristallijne gesteentes

II. Kristallijne gesteentes

III. Kristallijne gesteentes (gelaagd)

IV. Kiezelgesteenten

V. Kalken en zouten

VI. Donkere gesteenten

VII. Verweerde stenen (om zelf aan te vullen)

Mèt waarnemingsaanwijzingen voor de leerlingen.

Demonstratiedoos (leraar)

Kistje met doorzichtig afsluitdeksel: 15 kleine hokjes en 12 grote hokjes: 5x5 en 7x7 cm

Gesteentevormende mineralen in de ontwikkeling tot edelsteen
(3 x 5 = 15 mineralen)

1. Opaal
2. Chalcedoon (agaat)
3. Melkkwarts
4. Bergkristal/Fantoomkwarts
5. Amethist
6. Veldspaat
7. Maansteen/Zonnesteen/Labradoriet
8. Granaat in schist
9. Dubbelspaat (calciet)
10. Fluoriet
11. Olivijn
12. Aktinoliet/Hoornblende
13. Biotiet/Muscoviet
14. Schorl (zwarte toermalijn)
15. Toermalijn in kwarts

Bijzondere mineralen: Metaalertsen en Organisch
(3 x 4 = 12 mineralen)

16. Bandijzer
17. Magnetiet
18. Hematiet
19. Limoniet en Pyriet (ijzerkies)
20. Loodglans(Galeniet)
21. Koperkies(Chalkopyriet)
22. Malachiet en azuriet
23. Gedegen koper
24. Turf
25. Bruinkool(xyliet) en barnsteen
26. Steenkool
27. Grafiet en ruwe diamant

Mèt beschrijving over de onderlinge samenhang en de ontstaanswijze.

Gesteenten en Mineralogie in klas 6

In de gesteentedozen zijn van alle gesteenten meerdere stukken aanwezig, zodat ze ook werkelijk in handen gegeven kunnen worden van de leerlingen en deze door waarnemings¬opdrachten de gesteenten goed leren kennen en onderscheiden.

Daarbij hoort de mineralendoos, die in samenhang staan met de gesteenten maar de aandacht leidt naar de minerale inhoud van die gesteenten. De verschillende processen in de mineralen van verandering, zuivering, kleuring en kristalvorming door de gesteentelagen heen staat hier centraal. Deze doos is bedoeld voor de leraar om voorbeelden te geven en is misschien aanleiding voor de leerlingen om van huis andere voorbeelden mee te brengen!

Het geheel geeft een ruime mogelijkheid om keuzes te maken voor periodes en voor de leraar om langzamerhand kennis op te bouwen over de gehele gesteenteontwikkeling van de aarde. Onze aarde heeft onze belangstelling nodig!

De gesteentedozen en mineralendoos vormen een eenheid en worden alleen samen aan scholen bezorgd. De prijs is 650 Euro. Het is belangrijk dat één leraar op de betreffende school de zorg er voor op zich neemt. Een goede etikettering en foto’s op een bijgeleverde CD zal dat gemakkelijker maken.

Deze dozen zijn uniek in hun samenstelling. Het zou goed kunnen zijn dat ook de geografieleraar in de bovenbouw er belangstelling voor heeft voor zijn 9de klas periodes, maar ze zijn allereerst bedoeld voor zesde klassen! Vanaf 1 januari 2010 zijn de dozen beschikbaar. Zie voor contact de bereikbaarheid onderaan deze pagina.

Een proeve van de begeleidende beschrijving van gesteenten en mineralen:

Uit de gesteentedoos III

Glimmerschist

Glimmerschist kan heel fijn- tot grofkorrelig zijn met als belangrijkste kenmerk de laagjes muscoviet (soms met biotiet) afgewisseld met heel fijne kwartslaagjes, die zich in de schistositeit van het gesteente invoegen. (Het gesteente kan een groenige kleur hebben door chloriet, een heel fijnkorrelig mineraal dat de glimmer vervangt.)

Bij enkele glimmerschisten zie je nauwelijks de kwartsbanden, alleen door de loep. Zo sterk maken ze zich ondergeschikt aan de glimmer. Wanneer je zo’n steen in de bergen vindt in stromend water trekken deze stenen het oog naar zich toe, omdat het water de lichtkracht versterkt. (Leg deze stenen eens in een teiltje met water, je zult het effect zien.)

Waarneming: stenen en brokstukken zijn altijd afgeplat en laten vaak een glinsterend oppervlak zien van zilverkleurige spiegelende muscoviet.

Uit de demonstratiedoos Mineralen 8:

Granaat, rombendodekaëder

Granaat in glimmerschist

Waarneming: granaat ( in dit geval almandien) in grote en kleine donkerrode kristallen met veel vlakken in een rest van het omgevende glimmerschistgesteente. Je ziet de glimmer en de kwarts van het gesteente, waarin het granaatkristal ingebed is en waaruit het deels ook los komt. (2 grote, 2 kleinere kristallen)

De granaat als almandien kom je meestal tegen als kleine rode bloeddruppels in glimmerschist (Gesteentedoos III). Vaak zijn ze zo klein dat hun kristallijne natuur niet zichtbaar is, maar als ze uit het gesteente gevallen zijn, worden in de negatieve ruimte die ze achtergelaten hebben, hun kristalhoeken zichtbaar. Aan de grotere granaten is duidelijk de grondvorm van de rhombendodekaëder als harmonische kristalvorm te zien.

Granaat is harder dan bergkristal en het ijzer heeft hem een prachtige dieprode kleur gegeven. In de Middeleeuwen was de granaat bekend als ’karbonkel’, wat klein kooltje betekende: een gloeiend kooltje vuur. Die naam werd aan alle rode fonkelende stenen gegeven. In zulke stenen zag men het gelouterde, kuise en hartstochtsloze tegenbeeld van het menselijke bloed. Een echte edelsteen!

De granaat is in zijn ’biografie’ door een heel proces heen gegaan, midden in het gesteente, omslo¬ten door de kwarts en glimmers van de glimmerschist. Vaak zijn die glimmers gebogen alsof ze gemaltraiteerd zijn. Het gesteente is in de beweging van de aardkorst opgenomen geweest.

Als je de onderliggende gneis vergelijkt met de daarboven liggende glimmerschist dan valt op dat de veldspaten uit de schist verdwenen zijn en de glimmer zilverkleurige muscoviet is in plaats van de zwarte biotiet. Daar heeft een heel omvormingsproces plaats gevonden! De granaat heeft het aluminum (een kleibestanddeel) van de veldspaat gekregen en het ijzer van de biotiet! Dat kleurt nu van zwart naar rood. Soms heeft de granaat in zijn samenballing tot kristal glimmertjes en kwarts uit het omliggende gesteente in zich opgenomen. Een echte volharder zoals hij daar in het compacte gesteente zijn bloedrode kristal vormt en niet, zoals de bergkristal, in de vrije ruimte van ¬grot of gesteentegang!


Samensteller en auteur:

In 2006 is in de reeks Paidos werkmaterialen Werkschrift No. 4 verschenen ’Thema’s uit de eerste periode Gesteenten en Mineralogie in klas 6’. Aan dit deel heeft Louise Kelder haar medewerking verleend vanuit haar jarenlange ervaring in de omgang met stenen sinds haar eigen 6de klas, in de 9de klas van de bovenbouw en in de Vrije Pedagogische Akademie. Voor haar was dit werkschrift de aanleiding om nu eens eindelijk haar voornemen te realiseren om gesteentedozen voor scholen te maken, die door de 6de klasleerlingen in de hand genomen kunnen worden en een begeleidende tekst waarmee de 6e klasleerkracht uit de voeten kan.

Louise is altijd bereid korte kennismakingscursussen te geven over de gesteenten en mineralen, als opstap naar de 6de klas periode, maar ook hoe je vanaf de eerste klas de kinderen al kunt laten kennis maken met de gesteenten.

Stichting Porfier
Louise Kelder 030 699 1047

© Uitgeverij Paidos 2000-2024